Strefa Experta
Przyjazna, wielotematyczna platforma wymiany doświadczeń i poglądów na tematy związane z branżą wodno-kanalizacyjną! Znajdziecie tu odpowiedzi na pytania zadawane nie tylko przez Koleżanki i Kolegów z branży, ale i inne osoby zainteresowane tą tematyką. Postaramy się szybko i sprawnie, zgodnie z aktualnym poziomem wiedzy, odpowiedzieć na nurtujące Was pytania. Wierzymy, że częste aktualizacje i materiały przygotowywane przez specjalistów Hawle sprawią, że Strefa Experta będzie cieszyć się Waszym zainteresowaniem.
Dowiedz się...
Dlaczego przy instalacji łączników Multigrip na rurociągach wykonanych z PE wymaga się stosowania tulei wzmacniających rurociąg?
Aby zamontować łącznik Multigrip w poprawny sposób, należy zadbać o to aby jego uszczelnienie i układ zaczepów przylegały w równomierny sposób do powierzchni rury, tak aby została osiągnięta szczelność hydrauliczna oraz zamocowanie w sposób uniemożliwiający wysunięcie się rury z łącznika. Rury tworzywowe z reguły nie są idealnie okrągłe – niezależnie od ich współczynnika SDR i grubości ścianki może cechować je niewielka owalizacja. Dzięki zastosowaniu od wewnątrz stalowej tulei wzmacniającej, uzyskujemy poprawę kształtu rury od wewnątrz, oraz zabezpieczamy ją przed zgnieceniem podczas montażu, jeśli montujemy łącznik na rurze cienkościennej. Dodatkowo, łączniki Multigrip charakteryzują się tolerancją 30 mm na kielichach, co pomaga z kolei „od zewnątrz” przy montażu na rurach PE. Tak więc, dzięki tulei wzmacniającej rurę od wewnątrz i zakresowi tolerancji na kielichu od zewnątrz, jesteśmy w stanie uzyskać szczelność hydrauliczną i zabezpieczone przed wysunięciem połączenie nawet na zowalizowanych rurociągach polietylenowych.
Dlaczego głównie EPDM w zasuwach wodociągowych?
Wraz z zamiarem wprowadzenia do eksploatacji zasuw z miękkim uszczelnieniem klina (1958 rok), a w latach późniejszych, w coraz większej gamie armatury i wyposażenia sieci powstała potrzeba znalezienia elastycznego materiału (potocznie gumy) posiadającego wymagane dla tego przedsięwzięcia trwałe cechy eksploatacyjne.
I takim właśnie materiałem okazał się ostatecznie EPDM – Etyleno-Propyleno-Dienowy-Monomer, czyli usieciowany w procesie wulkanizacji (siarkowej lub nadtlenkowej) elastomer, cechujący się bardzo dobrymi właściwościami do odwracalnej deformacji z zachowaniem ciągłości struktury, pamięci kształtu, odporności na działanie wody w tym ozonu (w stężeniu, w jakim jest stosowany do dezynfekcji sieci), na działanie wysokich temperatur do +110°C, zachowujący elastyczność również w niskich temperaturach do -40°C. EPDM stosowany w budowie armatury występuje w twardości o zakresie od 40-90° Shore.
Jakie są przyczyny narastania momentów obsługowych zasuw wraz z upływem czasu?
Nie znając typu zasuwy, rodzaju medium, warunków eksploatacji można odpowiedzieć, że niskiej jakości materiał zastosowany w budowie zasuw, ale przede wszystkim jakość i precyzja wykonania takich elementów jak:
- wrzeciono
- system łożyskowania
- system prowadzenia klina
- system uszczelnienia
mają, istotny wpływ na wartość momentów obsługowych, w tym na ich zmianę w miarę upływu czasu. Jedną z przyczyn jest zła obróbka stali nierdzewnej, w wyniku czego następuje korozja powierzchniowa, co powoduje narastanie momentów obsługowych i może prowadzić do całkowitego zablokowania zasuwy. Na elementach mechanizmu uruchamiającego osadzają się wytrącenia (żelaza, manganu, związków wapnia, magnezu itp.) z wody (potocznie mówiąc zasuwa zarasta), a wraz z tym narastają jej momenty obsługowe. W systemach ściekowych materiały włókniste mogą całkowicie zablokować możliwość przemieszczania się klina na wrzecionie.
Komentarz
W celu zapobiegania tego typu zdarzeniom, większość producentów zaleca przynajmniej raz w roku całkowicie zamknąć i otworzyć zasuwę! W warunkach praktycznych te zalecenia pozostają w sferze oczekiwań Producenta. W skrajnych przypadkach należy zasuwę wyłączyć z eksploatacji, zdemontować kompletną pokrywę, dokonać oceny części, ich naprawy lub wymiany i ponownego montażu. Podstawową zasadą przy doborze armatury jest jej właściwy dobór pod kątem rodzaju medium oraz wnikliwa analiza warunków pracy zasuwy.
Czy istnieje obowiązek stosowania bloków oporowych na sieci z rur PVC przy zastosowaniu SYSTEMU 2000 HAWLE i jak je wykonać?
To pytanie, nad którym warto się chwilę zastanowić.
Czymś innym jest zabezpieczenie przed przesunięciem (rozerwaniem) połączenia rurociągu z armaturą np. SYSTEM 2000 lub SYSTEM ISO a czymś innym zabezpieczenie sieci przewodów kielichowych przed siłami występującymi np. od ciśnienia wewnętrznego (łącznie z ciśnieniem próbnym) i siłami dynamicznymi oraz ciśnienia parcia od otaczającego gruntu.
Połączenie armatury SYSYEMU2000 z bosym końcem rury PVC, jest połączeniem zabezpieczonym przed przesunięciem, ale zaślepka SYSTEM 2000 na końcu rurociągu wymaga bloku oporowego.
Bloki wymagane są na sieci przewodów w miejscach zmiany kierunku, trójnikach i czwórnikach, korkach kielichowych i skarpach, przy połączeniach kielichowych rur niezabezpieczonych przed przesunięciem, oraz rur o dużym współczynniku wydłużalności liniowej itp. Bloki oporowe należy wykonać zgodnie z normą BN-81/9192-05 „Bloki oporowe”. Ostateczną decyzję o lokalizacji bloków podejmuje projektant w porozumieniu z Inwestorem.
Komentarz
Bloki oporowe mogą być prefabrykowane lub wykonane na miejscu budowy z betonu lanego, pod warunkiem dokładnego oparcia ich o grunt w stanie nienaruszonym.
Wielkość bloków oporowych (powierzchnie styku bloków betonowych z naturalnym nienaruszonym podłożem gruntu) w zależności od rodzaju gruntu należy obliczać na przyjęte w projekcie wodociągu max. ciśnienie próbne. Bardziej szczegółowe informacje można uzyskać od każdego producenta konkretnych rur.
Czy dopuszczacie pracę zasuw klinowych w pozycji z poziomo ułożonym wrzecionem na rurociągu?
Występują dwa przypadki zabudowy zasuw z poziomym położeniem wrzeciona:
• na poziomo ułożonym rurociągu
• na pionowo ułożonym rurociągu
i w obu tych przypadkach dopuszczamy zastosowanie zasuw klinowych Hawle z miękkim uszczelnieniem klina pod warunkiem zastosowania ich na przewodach wodociągowych wody pitnej pozbawionej zanieczyszczeń mechanicznych.
Uzupełnienie
Producent Hawle nie dopuszcza w żadnym wypadku do zabudowy zasuw w pozycji z pokrywą skierowaną pionowo do dołu!
Jakie zawory pierwszeństwa ma w swojej ofercie firma Hawle?
Zawory pierwszeństwa sterowane hydraulicznie
- Zawór redukcyjny uruchamiany ciśnieniem wejściowym
Redukuje zmienne ciśnienie wejściowe do stałego ciśnienia wyjściowego oraz zamyka się w sytuacji, gdy ciśnienie wejściowe spadnie poniżej nastawy zaworu sterującego utrzymania ciśnienia. Stosowane są do zapewnienia pierwszeństwa zaopatrzenia w wodę fragmentów sieci szczególnie newralgicznych- np. przeciwpożarowych. Zawór zamyka się gdy ciśnienie wejściowe spadnie poniżej zadanej wartości np. w instalacjach przeciwpożarowych w celu odcięcia instalacji socjalno-bytowej w przypadku spadku ciśnienia wody w instalacji przeciwpożarowej.
Zawory pierwszeństwa ze sterowaniem elektrycznym
- Zawór zaporowy ze sterowaniem elektrycznym normalnie zamknięty (w stanie bezprądowym)
Zawór elektromagnetyczny w stanie beznapięciowym pozostaje zamknięty. Po podaniu napięcia na cewkę elektromagnetyczną zaworu, zawór otwiera się pozwalając na przepływ wody do instalacji wodociągowej bytowo-gospodarczej. W przypadku pożaru, jeżeli w wewnętrznej instalacji hydrantowej nastąpi przepływ wody i spadek ciśnienia, zawór elektromagnetyczny po otrzymaniu sygnału z czujników przepływu lub ciśnienia odcina napięcie a tym samym odcina przepływ wody do instalacji wodociągowej bytowo-gospodarczej. W ten sposób jedynie wewnętrzna instalacja hydrantowa jest zasilana w wodę.
- Zawór zaporowy ze sterowaniem elektrycznym normalnie otwarty (w stanie bezprądowym)
Zawór elektromagnetyczny w stanie beznapięciowym pozostaje otwarty pozwalając na przepływ wody do instalacji wodociągowej bytowo-gospodarczej. W przypadku pożaru, jeżeli w wewnętrznej instalacji hydrantowej nastąpi przepływ wody i spadek ciśnienia, zawór elektromagnetyczny po otrzymaniu sygnału z czujników przepływu czy ciśnienia podaje napięcie i odcina wodę do instalacji wodociągowej bytowo-gospodarczej. W ten sposób jedynie wewnętrzna instalacja hydrantowa jest zasilana w wodę.
W tym przypadku konieczne jest rozdzielenie instalacji elektrycznej na przeciwpożarową, ponieważ musi być dostarczona energia elektryczna, żeby podać napięcie na zawór i go zamknąć.
Zespół na i odpowietrzający do bezpośredniej zabudowy w ziemi czy zawór na i odpowietrzający do zabudowy w komorze?
Zawory napowietrzająco-odpowietrzające montuje się w pomieszczeniach lub studzienkach. Już na etapie projektu należy przewidzieć wielkość i rozmieszczenie komory wodociągowej. Przy wykonywaniu pomieszczenia należy zwrócić uwagę na konieczność odprowadzania na zewnątrz porwanych podczas odpowietrzania niewielkich ilości wody; woda ta musi być odprowadzona przez odpowiednio wykonane odwodnienie Dodatkowo należy upewnić się przed zejściem do studzienki, że zapewniony jest wystarczający dopływ świeżego powietrza!
Czy jest inne, prostsze rozwiązanie? Tak, firma Hawle znalazła je dla Państwa:
Zespół na i odpowietrzający do bezpośredniej zabudowy w ziemi.
Główne zalety:
- niskie koszty (brak konieczności budowania drogich komór),
- oszczędność miejsca,
- zintegrowany element odcinający,
- dzięki samoczynnemu odcięciu, zawór można łatwo zdemontować i ponownie zamontować także pod ciśnieniem,
- odpadają niebezpieczeństwa związane ze schodzeniem do studzienek,
- dzięki zastosowaniu zestawu płucząco – odbiorczego możliwe jest płukanie rurociągu lub pobieranie wody,
- prace konserwacyjne można wykonać szybko i sprawnie z poziomu terenu.
HAWLE - Ochrona antykorozyjna
Firma Hawle stosuje najwyższe standardy w celu zapewnienia najwyższej jakości zabezpieczenie antykorozyjnego swojej armatury. Jesteśmy również członkiem Stowarzyszenia Aktywnej Ochrony Antykorozyjnej GSK. Jest to Stowarzyszenie, które wytycza kierunek zabezpieczeń antykorozyjnych. Przepisy zawarte w polskich i europejskich normach co prawda określają warunki jakie musza spełniać zabezpieczenia antykorozyjne stosowane do produkcji armatury żeliwnej, jednakże wytyczne GSK są znacznie bardziej restrykcyjne i definiują znacznie wyższe progi tolerancji w tych zabezpieczeń. Dla zapewnienia najwyższej jakości ochrony antykorozyjnej, Pokrywanie fluidyzacyjne żywicą epoksydową (EWS) zgodnie z GSK to:
- spełnia wymagania EN 14901 (rury, kształtki i akcesoria);
- minimalna grubość powłoki 250µm;
- warstwa bez porów (dzięki temu brak korozji pod powłoką);
- wysoka przyczepność (min. 12 N/mm2);
- wysoka rozciągliwość (żadnych rys);
- przydatność do wody pitnej, zgodnie z zaleceniem KTW - niemieckiego Ministerstwa Zdrowia oraz poświadczona przez Państwowy Zakład Higieny w Warszawie;
- wysoka wytrzymałość na uderzenie;
- nieszkodliwość bakteriologiczna zgodnie z DVGW (Niemieckie Stowarzyszenie Producentów Gazu i Wody) karta robocza W 270;
- stała kontrola zgodnie z DIN 30677-T2 - pod względem grubości powłoki, przyczepności, odporności na przebicie iskrą elektryczną, wytrzymałości na uderzenia;
- zewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem wymagań jakościowych, prowadzony przez niezależną instytucję MPA Hannover - według wytycznych Gütegemeinschaf Schwerer Korrosionsschutz (GSK);
- HAWLE kolor RAL 5012.
Firma posiadająca Znak jakości RAL poddaje ciągłym, nieustannym badaniom swoje produkty, na podstawie szczegółowych procedur. Producent poddawany jest również kontroli zewnętrznej przez niezależną jednostkę certyfikującą. Świadectwo nadania Znaku Jakości RAL wystawione jest na okres jednego roku. Odbiorca armatury ma zatem pewność, ze dany produkt jest w 100% zabezpieczony antykorozyjnie zgodnie z wytycznymi GSK.
Zabudowa hydrantu - o czym należy pamiętać?
Hydranty Hawle dostarczone są dostarczone w stanie gotowym do montażu. Dodatkowo muszą one być wyposażone w odcięcia, które umożliwiają ich odłączenie od sieci wodociągowej. Odcięcie w postaci zasuwy należy umieścić w takiej odległości od hydrantu, aby klucz do zasuw nie kolidował z hydrantem podczas otwierania/ zamykania zasuwy. Przed montażem należy w wykopie odpowiednio przygotować posadowienie hydrantu i zwrócić uwagę na jego głębokość zabudowy. Hydranty montujemy na łuku kołnierzowym ze stopką. Bardzo ważne! Przy hydrancie zabezpieczonym w przypadku złamania (typ C) miejsce łamania powinno znajdować się ok 6-10cm ponad poziomem terenu. Następnie należy pamiętać o prawidłowym wykonaniu odwodnienia hydrantu, zapewniające zabezpieczenie kolumny przed zamarzaniem. Jak prawidłowo wykonać podsypkę odsączającą? Podsypka odsączająca składa się z ok. 0,5m³ nieagresywnego materiału umieszczonego przed i za otworem spustowym (żwir, tłuczeń). Powyżej ze względu na niebezpieczeństwo zamarznięcia gruntu, należy umieścić materiał pozbawiony kamieni, żwiru, gliny.
Firma Hawle posiada w swojej ofercie specjalne rury odwadniające nr kat. 5067 dedykowane do wszystkich hydrantów nadziemnych Hawle. Duża powierzchnia rury odwadniającej umożliwiająca odwodnienie hydrantu oraz zabezpiecza otwór wylotowy przed zarastaniem.
Co daje możliwość wymiany pod ciśnieniem O-ringów zabudowanych w tulei uszczelniającej w pokrywie zasuwy?
Daje możliwość samodzielnej wymiany o-ringów przez użytkownika pod pełnym ciśnieniem roboczym w rurociągu, na którym zabudowana jest zasuwa. Czyli w przypadku zaobserwowania nieszczelności zewnętrznej zasuwy poprzez system O-ringów można dokonać ich wymiany bez konieczności spustu wody i wymiany kompletnej pokrywy zasuwy. Opcja ta generalnie przeznaczona jest do armatury operacyjnej, armatury przewidzianej do dużej liczby przesterowań. Zasuwy zabudowane w ziemi, na sieciach wodociągowych jako armatura zaporowa nie wymagają niezbędnie takich rozwiązań, gdyż ilość pełnych otwarć i zamknięć jest w praktyce ograniczona i nie przekracza z zasady, wartości oferowanych przez producentów określonej wysokiej jakości zasuw. Norma PN-EN 1074-2 określa wymaganą ilość otwarć i zamknięć na 2500 cykli, co przy zakładanej żywotności zasuw na około 50lat wymagałoby 50 cykli zamykania i otwierania zasuw każdego roku, przez 50 lat co wydaje się sprawą nie mająca w praktyce eksploatacyjnej często miejsca.
Poprawnie skonstruowana tuleja O-ringów i wysoka gładkość powierzchni wrzeciona w miejscu osadzenia uszczelnień zapewnia wielokrotnie wyższe ilości cykli otwórz-zamknij, mogące osiągać wartości około 10.000 cykli i więcej!
W przypadku armatury Hawle taka możliwość jest dopuszczalna w grupie zasuw typu E2 w zakresie średnic DN 50-200 oraz zasuw E3 w zakresie średnic do DN400 przeznaczonych do wody, zabroniona natomiast jest w zasuwach przeznaczonych do gazu.
Dobór zaworów redukcyjnych Hawido - o czym należy pamiętać?
Zawór redukcyjny Hawido redukuje zmienne ciśnienie wejściowe do stałego ciśnienia wyjściowego. Zmienne ciśnienie wejściowe oraz przepływ wody nie maja wpływu na nastawione ciśnienie wyjściowe.
Gdzie stosujemy zawory redukcyjne:
- w systemie wodociągowym zasilanym grawitacyjnie z wysoko położonego źródła, np. w wodociągach górskich,
- w sieci ułożonej w terenie o dużym zróżnicowaniu topografii,
- w sieci rozdzielczej zasilanej z rurociągu magistralnego wysokiego ciśnienia,
- w podsystemach irygacyjnych (nawadniających) zasilanych z systemów sieci wysokiego ciśnienia,
- jako zabezpieczenie sieci wodociągowej przed nagłymi zmianami ciśnienia,
- jako zabezpieczenie wewnętrznych instalacji wodociągowych przed nadmiernie wysokimi ciśnieniami.
Warunki prawidłowego doboru:
- p1 (ciśnienie wejściowe) musi być większe niż p2 (ciśnienie wyjściowe)
- maksymalny stopień redukcji p1 : p2 = 4 : 1 (praca ciągła)
- maksymalny stopień redukcji p1 : p2 = 6 : 1 (praca chwilowa)
- zakres nastaw ciśnienia wyjściowego 1,5-12 bar (wykonanie standardowe)
- Δpmin = 1 bar
- maksymalna szybkość przepływu w przyłączu – 3 m/s (praca ciągła)
- maksymalna szybkość przepływu w przyłączu – 5 m/s (praca chwilowa)
- optymalny zakres pracy zaworu 15- 80%.
Warianty zaworów redukcyjnych:
- nr kat. 1500 – standardowy,
- nr kat. 1501 – z zabezpieczeniem przed przepływem zwrotnym,
- nr kat. 1502 – uruchamiany ciśnieniem wejściowym,
- nr kat. 1503 – ze sterowaniem elektrycznym, bez prądu zawór zamknięty,
- nr kat. 1504 – ze sterowaniem elektrycznym, bez prądu zawór otwarty,
- nr kat. 1505 – uruchamiany ciśnieniem wejściowym z zabezpieczeniem przed przepływem zwrotnym,
- nr kat. 1515 – z zaworem pilotowym sterowanym motoreduktorem ,
- nr kat. 1593 – z dwiema strefami ciśnienia, sterowany elektrycznie.
O czym należy pamiętać:
- standardowe wykonania PN 10, PN16, PN25,
- dobór typu zaworu regulacyjnego zaczynamy od określenia jego funkcji,
- zaworu nie dobieramy „na średnicę rurociągu”,
- średnice zaworów regulacyjnych należy dobrać na podstawie rzeczywistych przepływów w układzie, z uwzględnieniem dopuszczalnych prędkości przepływu,
- zawsze należy sprawdzić czy zbyt duża różnica ciśnień przed i za zaworem nie spowoduje wystąpienia kawitacji. W przypadku możliwości wystąpienia kawitacji spadek ciśnienia należy zredukować dwustopniowo przez zastosowanie dwóch zaworów połączonych szeregowo.
Czym są zawory zwrotne Özkan?
Zawory zwrotne stosujemy, aby:
- chronić pompę przed cofnięciem się płynącego medium,
- zużywać mniej energii rozruchowej, utrzymując rurociąg wypełniony medium,
- zapobiec rozprzestrzenianiu się fali uderzenia hydraulicznego.
Zasada działania jest dość prosta. Jeśli ciśnienie przed dyskiem jest wyższe niż za nim, wtedy dysk samoczynnie uchyla się i czynnik roboczy przepływa swobodnie. W przypadku sytuacji awaryjnej, gdy ciśnienie za dyskiem jest wyższe to dysk zamyka się i następuje wstrzymanie przepływu wstecznego cieczy.
W ofercie Hawle znajdują się m.in. zawory zwrotne:
- z miękkim uszczelnieniem gniazda – do czystego medium lub z metalowym gniazdem – do medium zawierającego zanieczyszczenia,
- ze skośnym gniazdem- ma lepsze charakterystyki zamknięcia ze względu na mniejszy kąt nachylenia dysku,
- z przeciwwagą- dodatkowo wspomaga proces zamykania dysku. Przeciwwagę można ustawić w różnych pozycjach – w zależności od żądanej charakterystyki zamykania dysku,
- z tłumikiem hydraulicznym zapewniającym bezuderzeniowe zamknięcie, poprzez wytłumienie ostatniej fazy zamknięcia.
Oto kilka kluczowych spraw, dotyczących zaworów zwrotnych:
- nie istnieje jeden uniwersalny zawór zwrotny do wszystkich zastosowań, każdy przypadek należy rozpatrzeć indywidualnie. Nawet podobne zastosowania mogą wymagać różnych typów zaworów zwrotnych – ze względu na charakterystykę pomp, medium,
- charakterystyka zamykania zaworu zwrotnego powinna odpowiadać dynamice układu pompowego,
- początkowe niskie koszty inwestycyjne najprawdopodobniej przyniosą wysokie koszty eksploatacji.